سامانه مدرسه هوشمند پویان

براي هر انساني در طول زندگي روزمره اتفاقاتي رخ مي دهد ، اخباري را مي شنود، افكاري را از سر مي گذراند و اعمالي انجام مي دهد كه همگي مي توانند در او احساسات يا هيجاناتي را بوجود بياورد . اين احساسات به نوبه خود در شكل دادن رفتارهاي او موثر مي باشد . وقتي خوشحال هستيم ، يعني احتمالا اتفاقات خوبي را پشت سر گذاشته ايم وهنگامي كه غمگين هستيم احتمالا اتفاقات ناگواري پيش آمده است.

 هيجانات و احساسات تجاربي دروني هستند كه در مقابل رخدادهاي بيروني در خود حس مي كنيم ، مثل احساسات خشم ، غم ، شادي نگراني ، ترس وغيره .

مهارت مديريت هيجانات فرد، را قادر مي سازد تا هيجان ها را در خود و ديگران تشخيص داده ، نحوه ي تاثير آنها را بر رفتار بداند وبتواند واكنش مناسبي به هيجانهاي مختلف نشان دهد . مثلا : وقتي فكر مي كنم سلام نكردن يكي از دانش آموزان به معني توهين وگستاخي به من است ، احتمالا هيجان خشم را تجربه خواهم كرد ، در صورتي كه اگر فكر كنيم رفتار سلام نكردن او نشانه ي اين است كه احتمالا او امروز  مشكلي دارد و حالش خوب نيست ، امكان دارد ديگر خشمگين نشوم و هيجاني ديگررا  تجربه كنيم .

در اين مقاله مهارت نحوه ي مديريت هيجانها مورد بررسي علمي و كاربردي قرار مي گيرد . 
 هيجان چيست
  هيجان كلمه اي است كه در فارسي بيشتر براي احساسات و حالات پرشور وپر انرژي استفاده مي شود  ، ولي در روانشناسي براي بيان تمام حالات احساسي و رواني مثبت و منفي  و علايم جسماني و رواني همراه آن به كار مي رود . ازنظر برخي روانشناسان ، هيجان ، تغييرات جسمي ورواني است كه مستقيمآ به دنبال ادراك يك واقعيت تحريك كننده حاصل مي شود . هيجانات، مثل: خشم، ترس ، عشق ، محبت ، تنفر ، اميد، نا اميدي ، نگراني ، احساس حقارت ، غرور ، غم ، اندوه ،شادي ، تعجب ، شرم ، پشيماني ، دلسوزي و...

كاركرد هاي هيجانات 

             -         به زندگي رنگ، طعم وروح مي بخشد .

-         مي تواند وسيله همبستگي افراد شود .

-         پايه واساس هنر است .

-         مي تواند نيروي اضافي توليد كند يا موجب اتلاف نيرو گردد .

-         مي تواتد به اعمال ياري رسان يا آسيب زننده ، منجرگردد .

-    مي تواند عقل و منطق را تحت الشعاع قرار دهد                             
اهميت مديريت هيجاني در چيست ؟

-   برخورد صحيح با موقعيتهاي تهديد كننده و خطرناك: مثلا در مواجهه با يك جانور درنده ، هيجان ترس باعث مي شود با قدرت بيشتري پا به فرار گذاشته و جان خود رانجات دهيم .

- براي خشنودي وشادي بيشتر ، هر چه مديريت هيجاني بالاتر باشد : هيجانات و احساسات به ما كمك مي كند تا اطلاعات مربوط به پايه و اساس سلامتي ، يعني شادي را جمع آوري كرده ، اولويت بندي وپردازش كنيم تا به نحواحسن از آن استفاده كنيم .

-   براي كمك به ديگران :مديريت هيجاني مي تواند به ما كمك كند تا با شناخت هيجانات خود وديگران نيازهاي آنان را درك كرده و حداقل با همدلي به آنان ياري برسانيم .

   يك فعاليت

   قبل از اين كه هيجانات منفي مثل خشم ، اضطراب و غم بر ما تسلط يابد ويا حتي در حين بروز آن ها ، معمولا به سرعت در ذهن خود گفتگوهايي انجام مي دهيم كه ممكن است مخرب بوده وبه دامن زدن هيجان منفي بيانجامد . هدف از روش خود گويي سازنده كمك به فرد است براي   :

• ارزيابي نيازها و بايدهايي كه در يك موقعيت بكار مي رود .
•  كنترل افكار فشار آور ، تصوير هاي ذهني و احساسات خود.
•  مقابله با هيجانات شديد .
•  تقويت روحيه خود براي مقابله با موقعيت هاي پرفشار
• به نمونه هاي از خود گويي ها كه در آموزش آرام سازي به كارمي رود توجه كنيد :  

 اشاره و نكته ها

 1-قبل از هر چيز بايد در باره ي هيجانات خود اطلاعات عيني تري بدست آوريم . توصيه مي شود در جلسات گروهي درباره انواع هيجانها ، مثل:  شادي و غم، عشق و تنفر، ترس و شجاعت و ... صحبتهاي سازنده واكتشافي داشته باشيم .

2- هيجانات خود را بپذيريم وآنها را همانند مهمان خود بدانيم ، ولي به آنها گوشتزد كنيم كه ما ميزبان آنها هستيم و اجازه ندارند هر كاري دوست دارند انجام دهند.

3- رفتارهاي هيجاني مطلوب را در خود تقويت كنيم، مثل همدلي ، مثبت نگري وكنترل تنش .

4- به بچه هاي خيلي كوچك كمك كنيم تا لغات و عباراتي كه دربر گيرنده ي هيجانات و احساسات مي باشد را بياموزند. والدين هم بهتر است احساسات خود را بيان كنند . اين كار باعث مي شود  بچه ها نيز هيجانات خود را بشناسند ، مثال :  احساس بي قراري مي كنم "احساس نا اميدي مي كنم" ، " احساس شادي مي كنم  "

5-احساسات ديگران را نامگذاري كنيم :  به نظر مي رسد نااميد شد ه اي !

6- محيط وفضايي سرشار از احساس امنيت خاطر و حمايت فراهم سازيم يعني براي هيجانات ارزش قايل شده و آنها را مورد شناسايي قراردهيم ودر باره ي هيجانات به راحتي صبحت كنيم .

7- صداقت هيجاني را  از طريق عشق بدون قيد وشرط تشويق كنيم.

8- هيجان خشم معمولا يك احساس ثانويه است ( قبل از خشم يك احساس ديگر وجود دارد :

وقتي با كارنامه خراب فرزندمان روبرو مي شويم ، اول احساس نااميدي مي كنيم ، سپس عصباني مي شويم ، يا وقتي يك ماشين با سرعت جلوي اتومبيل ما مي پيچد ، اول مي ترسيم بعد عصباني مي شويم و به او ناسزا مي گوييم   

9- بدانيم كه هيجانات منفي ما از جمع شدن نيازهاي هيجاني برآورده نشده بوجود مي آيد.                                               
10- وقتي هيجان هاي شديدي را تجربه مي كنيم ، از بحث كردن و تصميم گيري اجتناب كنيم .  

11- والدين مهمترين الگوي رفتاري وهيجاني فرزندان هستند، اگر تصور مي كنيم از نظراحساسي و هيجاني احتياج به كمك و تقويت بيشتر داريم ، حتما از دوستان با تجربه ويا روانشناس و مشاوره بهره بگيريم.

12- آموزش روشهاي آرميدگي و يا روش تمركز برتنفس ، در مديريت هيجانات پر انرژي مثل خشم و تنفر اثر بخش مي باشد . آموزش آرام سازي بر عضلات ، تنفس و ذهن متمركز است. آموزش آرام سازي راهي براي كسب كنترل است . رها كردن عضلات نقطه مقابل عملي است كه بدنمان مي خواهدانجام بدهد . وقتي ياد بگيريم بدنمان را به ميل خودمان رها كنيم ، كنترل ما بربدنمان بيشتر مي شود .

13- تنفس عميق وآرام شكمي ( تنفس با كمك بالا وپائين رفتن شكم) قدم زدن، نوشيدن آب سرد ، ترك محلي كه باعث ايجاد هيجان شديد شده ، درذهن خود تا 10شمردن و غيره كمك مي كند تا هيجان خودرا بيشتر كنترل كنيم .

14- چنانچه از عهده كنترل هيجانات شديد خود برنمي آئيم و احتمال مي رود بر زندگي شخصي وشغلي ما تاثير منفي بگذارد ، بهتر است هرچه سريع تر از كمك هاي تخصصصي روان شناسان و مشاوران بهره بگيريم . 

15- بايد ونبايدها ي ذهن خود را متعادل تر سازيم . مثلا : " اونبايد با من چنين رفتاري مي كرد " " همه بايد از من راضي باشند . چنين تفكراتي باعث هيجان هاي منفي مثل : خشم ، نااميدي ، دلسردي و ياس مي گردد.

16- بدانيم كه در رفتار با ديگران ما مالك گفته هاي خود هستيم نه برداشت ذهني ديگران . بنا براين بايد به گونه اي  صحبت يا رفتار كنيم كه منظور مارا بهتر درك كنند.

17- بهتر است درباره ي هيجانهاي به ظاهر منفي مثل خشم ، حسادت ، نفرت و... صحبت كنيم .

18 – از پيش داوري و قضاوتهاي عجولانه در مواجه با رفتار، گفتار و احساسات ديگران بپرهيزيم .

19- همواره ودر همه حال از دو چيز دست مشوي : اميد وايمان .

20- چيزي كه جبران نا پذير است خشم است

21- عصباني شدن آسان است – همه مي توانند عصباني شوند ، اما عصباني شدن در برابر شخص مناسب ، به ميزان مناسب ، در زمان مناسب ، به دليل مناسب و به روش مناسب – آسان نيست. ارسطو